جهت مطالعه علاقه مندان
زمینلرزههای اخیر خراسان و ارتباط آن با وقوع زلزلهای بزرگتر
ایران در یکی از مهمترین پهنههای لرزهخیز جهان قرار دارد و از گذشته تا به امروز شاهد زمینلرزههای مخرب زیادی بوده است، اگرچه شاهد زلزلههای کمی در خراسان بودهایم، اما در طول تاریخ مخربترین زلزلههای ایران در خراسان رخ داده است. به دلیل اینکه تعداد زمینلرزههای خراسان نسبت به سایر مناطق کم بوده است، وقوع زمینلرزههای مکرر طی چندماه اخیر در این منطقه آنان را متعجب کرده است.
به دنبال همین موضوع خبرگزاری ایسنا به منظور بررسی علمی وقوع این پدیده طبیعی و فعالیت گسلهای این میزگردی با عنوان "بررسی زلزلههای اخیر استان" با حضور کارشناسان و متخصصان لرزه شناسی و ساختمان سازی در دفتر این خبرگزاری در مشهد برگزار کرد.
به گزارش ایسنا- منطقه خراسان، دکتر حسین صادقی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با حضور در تحریریه این برگزاری با اعلام اینکه اغلب زلزلههای مخرب کشور در شرق رخ داده است، خاطرنشان کرد: تمرکز وقوع زلزله در یک منطقه به روابط زمین ساختی آن ناحیه برمیگردد، نوع حرکت صفحات باعث میشود که مدل رفتاری زمین بهگونهای باشد که در هر منطقه یک لرزشی ایجاد شود؛ اما درمجموع وقوع مکرر زمینلرزه اتفاق خوبی است، زیرا معمولا منجر به پیشگیری از تمرکز بسیار زیاد انرژی و در نتیجه وقوع زلزلههای بزرگتر میشود.
وی اضافه کرد: براساس آمار میتوان گفت که هر 10 سال یک زلزله مخرب در ایران رخ میدهد، البته تعریف زلزله مخرب در ایران با سایر کشورها نظیر ژاپن متفاوت است. آمار زمینلرزههای مخرب باستانی، تاریخی و معاصر در مطالعات مربوط بهاحتمال وقوع زلزله در آینده بسیار اهمیت دارد.
امکان پیشبینی پسلرزهها، فرصتی برای هشدار به مردم است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، زلزله را پدیدهای غیرقابل پیشبینی دانست و عنوان کرد: ما میتوانیم تشخیص دهیم که کدام منطقه در حال حساس شدن نسبت به زمینلرزه است، اما نمیدانیم که دقیقا چه موقع زلزله اتفاق خواهد افتاد، همانطور که نمیتوانیم زمان فوت یک فرد را پیشبینی کنیم.
صادقی تصریح کرد: پسلرزهها دارای یک الگوی زمانی وقوع میباشند و برای آنها مدل رفتاری مشخصی در علم زلزلهشناسی وجود دارد. مطالعات بسیاری بر روی پسلرزهها توسط زلزله شناسان صورت گرفته که بتوان آنها را پیشبینی کرد. هر چند که در هر پیشبینی احتمال خطا وجود دارد، ولی میتوان از این اطلاعات برای هشدار به مردم استفاده کرد.
وی با بیان اینکه بزرگترین پسلرزه حدودا بهاندازه یک واحد از زلزله اصلی کوچکتر است، افزود: تا زمانی مجموعه پیشلرزه، زلزله اصلی و پسلرزه اتفاق نیفتد، نمیتوان زلزله اصلی را از پیشلرزه و پسلرزه بودن آن تشخیص داد؛ اما در ساعات ابتدایی پس از وقوع زمینلرزه میتوان براساس مدلها و اطلاعات پایش شده آنها را از یکدیگر تشخیص داد. برخلاف پسلرزهها که ممکن است ماهها و یا حتی سالها به وقوع بپیوندند، پیشلرزهها غالبا بین 24 تا 48 ساعت قبل از وقوع زلزله اصلی خود را نشان میدهند.
زلزله سفید سنگ گنجینهای علمی برای خراسان رضوی است
این متخصص زلزلهشناسی با تاکید براینکه زلزله اخیر شمال شرق فریمان که سفید سنگ نامیده شده است، دارای اطلاعات ارزشمندی بود و نعمتی بزرگ برای این استان محسوب میشود، گفت: قبل از وقوع زلزله سفید سنگ خراسان رضوی، از طریق مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد پیشنهاد دادیم که شبکه لرزهنگاری مناسبی در شهر مشهد برای رصد زمینلرزههای منطقه ایجاد شود که اگر قبل از وقوع زلزله انجام میشد، این مرکز میتوانست با بهرهگیری از فعالیت طبیعی زمین مدل دقیق زیر سطحی کلان شهر مشهد را برای شناخت خصوصیات ژئوتکنیکی زمین که در ساخت سازههای شهری مقاوم در برابر زلزله بسیار حائز اهمیت است، بدون تحمیل هزینههای بسیار سنگین و گزاف و عملا غیرممکن، ارائه دهد
صادقی با اشاره به اقدامات پس از وقوع زلزله، اظهار کرد: پس از پایان لرزشهای زلزله مردم تحت هیچ شرایطی تا هنگام مشخص شدن پیشلرزه بودن یا نبودن آن نباید به منزل بازگردند. برای تشخیص پسلرزهها و پیشلرزهها از یکدیگر نیازمند یک شبکه مانیتورینگ لرزهنگاری مناسب هستیم زیرا با داشتن این شبکه، مراجع علمی پس از وقوع زمینلرزه اطلاع میدهند آن زمینلرزه، زلزله اصلی یا پیشلرزه بوده است و در نبود این شبکه بهتر است 24 الی 48 ساعت با احتیاط کامل رفتار شود.
لزوم توجه به مدیریت پیشگیری در برابر بلایای طبیعی و غیرطبیعی
صادقی با بیان اینکه نیاز است که مدیریت پیشگیری برای برخورد با زلزله داشته باشیم، تصریح کرد: مدیریت در برابر حوادث در ایران، مدیریت بحران است نه پیشگیری. ما هزینههای زیادی را صرف بحرانها میکنیم، درصورتیکه اگر پیشگیری وجود داشته باشد هزینهها و عواقب اجتماعی کاهش مییابند و در این زمینه باید به سمت افزایش آگاهیهای عمومی و ورود خیریهها و انجمنهای مردم نهاد حرکت کنیم.
بیتوجهی به فارغالتحصیلان زلزلهشناسی در کشور
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: فارغالتحصیلان بسیاری در زمینه زلزلهشناسی در کشور وجود دارند که در مدیریت بحران از آنان استفاده نمیشود و از طرفی برنامهریزی مناسب در حوزه پیشگیری و استفاده از این پتانسیل با ارزش وجود ندارد.
ضرورت وجود شبکه لرزهنگاری در مشهد برای مطالعه زلزلهها
صادقی خاطرنشان کرد: وجود یک شبکهی مانیتورینگ لرزهنگاری در گسلهای استان برای ثبت دقیق تمام زمینلرزهها کوچک و بزرگ و بررسی رفتار زمین میتواند به اطلاعرسانی سریعتر زلزلهها به مردم، کمک کند. با مانیتور کردن و بررسی دقیق رفتار زمین آنقدر نتایج باارزش برای جامعه به دست خواهد آمد که آن نتایج قابل قیمت گذاشتن نیستند.
وی افزود: با توجه وجود سامانههای مختلف گسلی فعال در ناحیه شمال شرق ایران که شهر مشهد را احاطه کردهاند و وقوع زمینلرزهها قابل احساس توسط مردم در این سامانهها طی چند ماه اخیر نظیر زلزلههای سفید سنگ، نیشابور، بجنورد و کاشمر، اضافه کرد: وضعیت فعالیت گسلهای استان هیچ تفاوتی نسبت به گذشته نکرده است، بلکه فعالیت این گسلها مردم را حساس کرده است. در حال حاضر شرایط مشهد ازنظر خطر زلزله با چهار سال پیش هیچ تفاوتی ندارد، اما زمین فرصت خوبی را در اختیار ما قرار داده تا بدون هیچ هزینهای رفتارش را بررسی کنیم. ازجمله نصب و راهاندازی یک شبکه لرزهنگاری با حمایتهای مراجع دولتی و خیریهها پژوهشی و انجمنهای مردم نهاد ضرورت دارد.
لزوم فرهنگسازی عمومی در برخورد با زلزله
وی با تاکید بر نقش آگاهی عمومی در کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله، تصریح کرد: اغلب مردم از وقوع زلزله وحشت دارند، درحالیکه مردم باید طرز فکر خود را نسبت به زلزله تغییر دهند و جای ترس و نگرانی، آماده وقوع آن باشند، زیرا زلزله یک امر کاملا طبیعی نظیر برف و باران است.
عضو مرکز تحقیقات زمینلرزه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد پیام زلزلههای اخیر استان را وقوع زلزله مهیبتری دانست و اضافه کرد: پیشبینی قطعی زمان وقوع این زلزله مهیب امکانپذیر نیست، شاید 1000 سال دیگر و شاید هم همین فردا باشد؛ اما وقوع این زلزله در مشهد قطعی است.
انتقاد از چگونگی اجرای مانور زلزله در مدارس کشور
صادقی با انتقاد از نحوه برگزاری مانورهای زلزله در مدارس کشور، گفت: مطالعهای بر روی مانورهای زلزله در ایران صورت نگرفته است که کدام بخش از ساختمانها و منازل ما ایمنتر است. برای مثال در مانورها گفته میشود که در چارچوب درب پناه بگیرند، درحالیکه شواهد نشان میدهد که ازجمله قسمتهای تخریب شده در زلزلههای اخیر ایران، محدوده چهارچوب دربها است.
وی در خصوص تاثیرات نحوه استفاده انسان از طبیعت در وقوع زلزله، خاطرنشان کرد: اقدامات انسان در وقوع زلزلههای شدید تقریبا بیتاثیر است و عامل اصلی بیش از 95 درصد زلزلهها، نیروی عظیمی است که موجب حرکت صفحات زمین میشود؛ بنابراین نمیتوان گفت که عواملی همچون تغییراتی که انسانها بر روی زمین ایجاد کردهاند، نظیر چاهها، سدها و ... در وقوع زمینلرزه تاثیرگذار جدی است. اقلیم نیز در به وجود آمدن زلزله تاثیر زیادی ندارد.
درسهایی که باید از زلزلههای اخیر بگیریم
در ادامه این میزگرد دکتر عباس کرم الدین، عضو هیئتعلمی گروه عمران دانشگاه فردوسی مشهد گفت: میزان تجمع انرژی درون زمین برای آزادسازی و به دنبال آن ایجاد لغزش در گسلها را نمیتوان تخمین زد، اما حدود آن را میتوان تعیین کرد. زلزله پدیده پیچیدهای است که تاکنون کسی نتوانسته آن را پیشبینی کند، زیرا هنوز علم بشر به مطالعات پیشرفتهتری نرسیده است.
وی در خصوص مدیریت بحران و پیشگیریهای لازم در برابر وقوع زلزله، خاطرنشان کرد: در بحث پیشگیری ما با فقر فرهنگی مواجه هستیم به این منظور که افراد نسبت به سلامت خود بهجای پیشگیری، ابتدا به دنبال درمان هستند؛ بنابراین بایستی آموزشهایی به مردم داده شود تا قبل از وقوع زلزله با روشی درست پیشگیریهای لازم را انجام دهند.
عضو هیئتعلمی گروه عمران دانشگاه فردوسی مشهد افزود: مردم باید بپذیرند که وقوع زلزله امری حتمی است، بنابراین باید برای حفظ جان و امنیت خود پیشگیریهای لازم را انجام دهند و ساختمانها را با نظارت مهندسین احداث کنند.
کرم الدین اظهار کرد: دانش فنی مهندسی زلزله در حدود بیست سال گذشته نسبت به امروز نقش کمرنگی در ساختمانسازی داشته است؛ آموزشی در این زمینه در دانشگاهها داده نمیشد، بنابراین مهندسین ما از آگاهی چندان زیادی برخوردار نبودند، اما بهتدریج دانش مهندسی برای ایجاد ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله آییننامههایی را وضع کرد تا ساختمانها با نظارت بیشتر مهندسان ساخته شوند. کشور ما از نظر دانش طراحی و معماری ساختمانها مشکلی ندارد، بلکه مشکل اصلی ما در اجرای طرح است.
وی اضافه کرد: مالکان برای احداث ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله باید کمی بیشتر هزینه کنند تا شرایطی ایمن را برای خود و دیگران فراهم کنند، اما متاسفانه هنوز این فرهنگ در جامعهی ما جای نیفتاده است، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که اگر زلزلهی مخربی رخ میدهد، حتی دیوار آن ترک نخورد.
عضو هیئتعلمی گروه عمران دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: هدف ما این است که ساختمانها در برابر زلزله آثار مخربی را به بار نیاورند و جان مردم حفظ شود و یا اگر ساختمان قابل تعمیر نیست، ساختمانی دیگری احداث شود.
کرم الدین با اشاره به اینکه بررسی مقاومت و آسیبپذیری ساختمانهای مشهد نیازمند توجه مسئولان، مطالعه، شناسایی و تحلیلهای ریسکی است، یادآور شد: بهطور مثال اگر زلزلهای رخ میدهد باید بررسی شود که چند درصد آثار مخرب برجای میگذارد و چند درصد خسارات مالی و جانی دارد، اما بهطورکلی تعداد ساختمانهایی که آسیبپذیر در برابر زلزله نسبت به ساختمانهای مقاوم بسیار بیشتر است.
وی بابیان اینکه اغلب زلزلههای زمینبر روی مسیرهای خاصی که به آن کمربند زلزله گفته میشود، رخ میدهند، اظهار کرد: سه کمربند زلزله در سطح زمین شناخته شده هستند، اولین کمربند دور اقیانوس آرام و کشورهایی مانند ژاپن که زلزلهخیز هستند، قرار دارد و زلزلههای آن نقطه از کره زمین معمولا قویتر و شدیدتر است. دومین کمربند در مسیر آلپ هیمالیا است که از ایران به سمت افغانستان عبور میکند و سومین کمربند در زیر اقیانوس قرارگرفته که البته تاثیر شدیدی بر روی زمین ندارد.
عضو هیئتعلمی گروه عمران دانشگاه فردوسی مشهد افزود: در شبانهروز هزاران زلزله رخ میدهد که ما نمیتوانیم آنها را احساس کنیم، اما دستگاههای حساس لرزهنگاری بهطور مرتب آنها را ثبت میکند؛ بنابراین نمیتوان لرزههایی که تاثیر شدیدی ندارند را زلزله تصور کرد، بلکه آن زمینلرزههای مخربی که دارای حرکات و قدرت زیادی است، موردتوجه ما قرار میگیرد.
کرم الدین در خصوص علت وقوع زلزله به دنبال آزادی سازی انرژی درون زمین، عنوان کرد: سطح کره زمین یکپارچه نیست و دارای شکستگیهایی است که درواقع بهصورت صفحات جدا در کنار هم قرارگرفتهاند، در زیر این صفحات سخت مایهخمیری شکلی وجود دارد که این امکان را میدهد در اثر عوامل درونی زمین نسبت به یکدیگر میتوانند حرکت کنند.
+ نوشته شده در یکشنبه یازدهم شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱:۲۱ ب.ظ توسط حسن صادقی یونسی
|
