سلام دوست عزیز و خسته مباشید

اغلب، فارسی زبانان که با فتحه مضاف کهن آشنا نیستند، در هنگام شکافتن واژه هایی که با قاعده ی کهن شکل گرفته اند، دچار اشتباه می شوند. و این امری ست عادی؛ زیرا آن ها فقط با کسرهِ مضاف آشنا هستند.

فریمان واژه ای ست مثل ترکمان(ترکمن) = مانند ترک.
مان = مانند. فری = فر + ی نسبت(به قاعده ی کهن).
پس فریمان = مانند فر ایزدی.

معنی دیگر فریمان یعنی جایگاه فر ایزدی؛ که همین معنی دومی منطقی تر به نظر می آید.

فریمان، واژه ای ست مثل فری بورز(فریبُرز)، = بلندای فر ایزدی. واژه ای ست مثل فری دون(فریدن) = زیستگاه فر ایزدی. فریدن = فر ی دُون، واژه ای ست مثل نمکدون.

کوتاه: 1 - فری مان = مانند فر ایزدی.
2 - فری مان = ماندنگاهِ فر ایزدی؛ جایگاهِ فرِ ایزدی.
فریمان عبارت است از فر + ی نسبت + مان.

برای «مان» می توان چند معنی یافت؛ ولی همیشه در اینگونه موارد، فقط یک معنی اصل و اصیل است.

مثال: شُورَه بیل(در اردبیل)، یعنی آبگاهِ شُور. و هم به معنی آبگاهی است که رویش را مِه می گیرد.
که معنی دومی اصل و اصیل است.
شُور = نمکین
شُورَه = مِه

برای دیدن از این دست ریشه یابی ها، می توانید به وبگاهِ «جهان زبان و واژه شکافی» رجوع نمایید.
تمامی واژه های کهن خراسان به قاعده ی کهن است.*
مثل تجری = تَج ری = رود با جهش. تَج ری با تجریش(در تهران، هم ریشه است).
تَج ری واژه ای ست مثل تَجَن = تَج ژَن = تج زَن = دارای جهش، دارای دوِشِ با جهش.

در قاعده ی کهن، برعکس فارسی اول صفت می آید و بعد موصوف.
سرخ سیب(کهن) = سیبِ سرح(جدید).
پیلتن = پیل تَن(کهن) = تَنِ پیل = تَنِ بزرگ = رُستَم = روس تَم = روس تَن = بزرگ تَن.
در فارسی تقریبن تمامی او های بلند ایرانی، به اوی کوتاه بَدل گشته. مثلِ «فری بورز» و «فری بُرز». مثل تورک و ترک. لور و لُر. کورد و کُرد. مثلِ مورداب و مرداب. موردار و مُردار. مثلِ خُوردات(پهلوی) و خُرداد(فارسی).

پیوسته پیروز و شاد باشید

نویسنده:لیثی حبیبی - م. تلنگر