محمود قربانی و گرد اوری مطالب
برج بند فریمان تا میل ا... وردی
فریمان، حسن اصغری: بنای تاریخی میل ا...وردی در پایین دست سد فریمان و در فاصله ۲۰۰ متری از سد روی دامنه ها و به دست معماران ایرانی و آلمانی در سال های بین ۱۳۲۰-۱۳۱۳(ه.ش) احداث شد.این بنا که به اشتباه برج خوانده می شود، در همان ابتدا میل ا... وردی نامیده شد و هدف اصلی آن ذخیره آب در منبع زیر سازه و پمپاژ آب در ارتفاعات بالاتر بود و با هدف آبیاری دامنه ها و تپه های مجاور تا شعاع ۴ کیلومتری و تا محل فعلی روستای تقی آباد احداث شد.یک کارشناس تاریخ فریمان گفت: حکایت این بنا و چاه عمیق آن هیچ ارتباطی با ۲ مقوله برج دیده بانی و ایستگاه کنترل و اندازه گیری آب ندارد.محمود قربانی به نقل قول از کارگران قدیمی سد گفت: آب لازم برای منبع زیر این سازه پس از هدایت از دامنه های غربی، به وسیله لوله های چدنی به قطر ۴ اینچ سرازیر می شد و به ۲ حوضچه کوچک در حاشیه کانال آب خروجی سد، به سوی فریمان می ریخت.این استخرها در فاصله ۵۰ متری از میل ا... وردی موجود است.محمود قربانی افزود: نکته قابل توجه این که در آن زمان از محل آسیاب آبی سد، اولین لامپ های برقی بعد از مشهد و حرم مطهر رضوی در محل سد روشن شد که با توجه به امکانات کم آن زمان رخدادی مهم بوده است.قربانی گفت: تلاش های انجام شده برای احداث این میل، استخر، حوضچه ها و... با آغاز وقایع شهریور ۱۳۲۰(ه.ش) از رونق افتاد و آسیاب آبی که به گفته اهالی منطقه ۷ نوع آرد از آن به دست می آمد و در بسته بندی مدرن به دیگر شهرها و نیز کشور آلمان صادر می شد، شب هنگام دچار حریق شد و بخش عظیمی از آسیاب در آتش سوخت و تمامی نی زارها و بوته های جنگلی در شمال و جنوب سد که محل زندگی حیوانات وحشی از جمله پلنگ، آهو و روباه و... بود از بین رفت. تنها یادگاری از آن دوران با عنوان میل ا...وردی خان به جا مانده است.